آموزش و توسعه مهارتهای اجتماعی

ما در تلاشیم در میان چالشهای مختلفی که طرح می شود پاسخ به این سوال را بیابیم که آیا " ارتباط " بطور خاص نیازی جدا گانه می باشد یا نه ؟ صمیمیت و محبت دیگران که در طلب آن هستیم آیا به سبب نیازمندیهای بقاء در بدو تولد در وجود ما ایجاد شده است و یا بطور جداگانه وجود دارند ؟

این تفکیک و نگاه مستقل به ما کمک خواهد کرد که پس از آگاهی از نیازهای خود نسبت به برطرف نمودن آنها اقداماتی صحیح انجام داده و یا در صورت لزوم اقدام به فراگیری مهارتهای مورد نیاز نماییم .

آنچه که  بر سر آن توافق داریم این است که " انسان سالم " در هر دو بُعد فردی و اجتماعی موفق به رشد و پیشرفت می باشد.

اینکه بشر نیازهایی دارد ، بهتر بگوییم آیا به گونه ای خلق شده است که نیازمندی هایی دارد علاوه بر نیازهای مربوط به بقاء ، در ابتدای تولد - که آدلر این ناتوانی ابتدایی را که همه انسانها خواه ناخواه تجربه می کنند را سبب شکل گیری عقده حقارت ، و سبب انگیزش در زندگی می داند - که برای برطرف نمودن آنها به وجود دیگران نیازمند است؟

اگر رفتارگرایان این سوال را می شنیدند احتمالا پاسخ اینگونه بود : به سبب همراهی نیازهایی مانند محبت ، صمیمیت و ... با نیازهای اولیه ی بقاء در هنگام تولد همه ما نسبت به این احساس شرطی شده ایم و چون پس از آن تقویت مثبت دریافت کرده ایم ، تثبیت گردیده است .

انسان موجودی اجتماعی است؟ یا اینکه انسان به سبب وجود نیازهایش مجبور است موجودی اجتماعی باشد؟!

به نظر می رسد گام برداشتن در بخش تاریک شخصیت انسان که به دلیل اضطراب آور بودنش همواره از آن دوری نموده ایم ما را به این نقطه رسانده است.

طرفداران مکتب کردارشناسی همانند بالبی حتی غان و غون کردن و لبخند کودک را در راستای نیاز به او برای جلب توجه مراقیبن اولیه جهت برآورده شدن نیازش به بقاء تعبیر نموده اند.

آنچه گذشت :

ارتباط را در ابتدایی ترین شکل حیات انسان مورد بررسی قرار دادیم و اینکه زیربنای آن نیاز به بقا در ابتدا و در ادامه با گسترش نیازهای او مهارتها و ابزارهای ارتباطی چه به لحاظ فیزیولوژیک و چه شناختی و اکتسابی رشد می یابند تا بتوانند یاریگر او در برطرف کردن نیازهای حیاتی و والاتری مانند صمیمیت و ... باشند.

تعریف ارتباط به عنوان یک ابزار و توانایی در جهت برآورده ساختن نیازها و نفی آن به عنوان یک نیاز مستقل این امکان را فراهم ساخت که شاید این ابزار جایی در بخش تاریک وجود ، در ناخودآگاه یا همان جا که یونگ آن را سایه می نامد داشته باشد . جایی که اهداف و مقاصد اصلی روی واقعی خود را می نمایند که چندان با اخلاقیات و دیگر معیارهای درونی سازی شده ی انسانی مطابقت ندارند و این تعارض اضطراب آور با دوری از آگاهی و دادن شکل و قالب انسانی و زیبا تر به این ابزار و مهارتی که برآورنده ی نیازهای ماست کاهش می یابد.

برای انسانی که پیوسته در پی ارزش گذاری برای "خود" است تلخ و ناگوار خواهد بود اگر به این امر آگاه شود که روابط او با دیگران و به ویژه روابط دیگران با او که تا دیروز می اندیشید به سبب ارزش درونی اوست تنها برای برطرف شدن نیازهاست که وجود دارد , از نیازهای اساسی و پایه گرفته تا نیازهای والاتر .... 

با موارد یاد شده به نظر میرسد به نوعی سیاه نمایی در مورد برقراری روابطمان با اطرافیان رسیده ایم که انگار از ابتدا به جهت نیاز به بقاء و در ادامه بر پایه انواع نیازهای مختلف ما در مراحل مختلف رشدی سبب شکل گیری و ادامه روابطمان با دیگران شده است.

سوال مهم و اساسی این است که آیا حقیقتا واقعیتی به این اندازه تلخ و دلخراش در ضمیر ناخواآگاه ما در پشت پرده شکل دهی و برقرار روابطمان وجود دارد ؟

با موضوعات طرح شده به ویژه مطلب قبلی باز به این سوال می پردازیم که آیا در نظر گرفتن "ارتباط" به عنوان یک نیاز جداگانه درست است؟

آنگونه که طرح کردیم از ابتدا که برای بقاء نیاز به ارتباط با والدین و مراقبین اولیه وجود دارد و در ادامه برای برطرف نمودن دیگر نیازها به آن اتکا می کنیم . 

به نظر میرسد تعریف نمودن ارتباط به عنوان یک ابزار و مهارت جهت برطرف نمودن دیگر نیازها ، تعریف درست تری باشد.

"ارتباط" نیازی است که برای برآورده نمودن دیگر نیاز هایمان به آن نیازمندیم. همانند پول که به خودی ه خود فاقد کارآیی است و تنها مارا در راستای برآورده نمودن خواسته هایمان کمک و حمایت می کند.پول را نمی توان خورد !!! اما خواهیم توانست با آن غذایی بخریم که گرسنگی ما را برطرف کند.

پس می توانیم بگوییم : داشتن توانایی و مهارت برقراری ارتباط یک ثروت است.

نیاز به توجه و نیاز به ارتباط یک نیاز جداگانه است.

درک و پذیرش این جدایی می تواند از بسیاری مشکلات و مسائل به وجود آمده در زندگی جلوگیری نماید به ویژه در ارتباط والد و کودک آنجا که این باور در کودک ایجاد می شود که تنها در صورت وجود نیاز ( بیماری، کوچکی ، ناتوانی و ...) توجه دریافت خواهد کرد زمینه ساز اختلال های رفتاری مانند ترس ، لجبازی ، شب ادراری و ... خواهد شد .

محبت و توجه بی قید وشرط و تفکیک نیازها از یکدیگر و یافتن مسیر و مهارت سالم برای ارضای نیاز کلید برقراری روابط سالم است

یکی از موارد اجتناب ناپذیر در زمان کودکی و نیازمند کسب مهارت برای به کنترل درآوردن آن در بزرگسالی، تجربه ناگزیر  احساس ناخوشآیندی است که انسان را در شرایطی ناگوار قرار می دهد.

احساسی که در روانکاوی آن را ناشی از تعارض میان خواسته های نهاد (کودک ) و قوانین وجدانی و اخلاقی فراخود می داند و در نظریه های روانی اجتماعی حاصل از کم توانی "بالغ " برای برقراری تعادل میان خواسته های درونی و امکانات بیرونی از آن یاد شده است.

"احساس گناه" هر جا که سکان کشتی زندگی را به دست میگیرد بدون شک بجای هدایت آن به ساحل آرام ، به قلب طوفانی سهمگین خواهد رفت و در این میان مراقبین اولیه خواسته و یا ناخواسته به این ناخدای نابخرد توانایی و قدرت می بخشند و نمیدانند که دیر یا زود با عواقب سخت و وضعیت های دشوار آن رودررو خواهند شد.